Phát triển du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n gắn với Chương trình nô;ng thô;n mới là một hướng đi sáng tạo, đã và đang mang lại lợi ích kép, vừa góp phần làm thay đổi bộ mặt nô;ng thô;n theo hướng tích cực; vừa nâng cao vai trò, vị trí chủ thể của người nô;ng dân trong chuỗi du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n. Đây cũng đư??c xác định là một trong những giải pháp, nhiệm vụ trọng tâm nhằm phát triển kinh tế nô;ng thô;n, gắn với Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nô;ng thô;n mới giai đoạn 2021-2025.
Phát huy lợi thế, giá trị khác biệt
Theo đánh giá của Tổ chức Du lịch thế giới, xu hướng du lịch trên thế giới đang thay đổi, chuyển dần từ du lịch truyền thống trong khô;ng gian kín sang các loại du lịch mới, du lịch xanh, ưu tiên hơn cho việc lựa chọn các điểm đến gần nhà, các chuyến trải nghiệm nội địa, an toàn gần gũi thiên nhiên với khô;ng gian rộng, thoáng mát. Dự kiến đến năm 2030, số lượng khách tham gia vào loại hình du lịch nô;ng thô;n, sinh thái trên toàn cầu sẽ chiếm 10%, doanh thu khoảng 30 tỷ USD, tỷ lệ tăng hằng năm từ 10 - 30%, trong khi du lịch truyền thống (nghỉ dưỡng, tham quan, vui chơi giải trí, hội họp) chỉ tăng trung bình 4%/năm. Vì vậy, du lịch xanh, du lịch nô;ng nghiệp sẽ là phân khúc phát triển và tăng trưởng mạnh trong thời gian tới.
Tại Việt Nam, tháng 8/2022, Chính phủ đã ban hành Chương trình phát triển du lịch nô;ng thô;n trong xây dựng nô;ng thô;n mới giai đoạn 2021 - 2025. Đây là một trong 6 chương trình chuyên đề thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nô;ng thô;n mới giai đoạn 2021 - 2025, là thời cơ để du lịch nô;ng thô;n phát triển mạnh mẽ.
Bên cạnh đó, chiến lược phát triển nô;ng nghiệp và nô;ng thô;n bền vững đến năm 2030, tầm nhìn năm 2045 tiếp tục khẳng định: “Phát triển du lịch nô;ng thô;n đư??c xác định là một trong những giải pháp căn cơ, động lực thúc đẩy xây dựng nô;ng thô;n mới bền vững, góp phần phát huy lợi thế, giá trị khác biệt của nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n và nô;ng dân; đồng thời nô;ng thô;n mới là nền tảng hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển đa dạng, bền vững của du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n”.
Phát huy lợi thế, giá trị khác biệt
Theo đánh giá của Tổ chức Du lịch thế giới, xu hướng du lịch trên thế giới đang thay đổi, chuyển dần từ du lịch truyền thống trong khô;ng gian kín sang các loại du lịch mới, du lịch xanh, ưu tiên hơn cho việc lựa chọn các điểm đến gần nhà, các chuyến trải nghiệm nội địa, an toàn gần gũi thiên nhiên với khô;ng gian rộng, thoáng mát. Dự kiến đến năm 2030, số lượng khách tham gia vào loại hình du lịch nô;ng thô;n, sinh thái trên toàn cầu sẽ chiếm 10%, doanh thu khoảng 30 tỷ USD, tỷ lệ tăng hằng năm từ 10 - 30%, trong khi du lịch truyền thống (nghỉ dưỡng, tham quan, vui chơi giải trí, hội họp) chỉ tăng trung bình 4%/năm. Vì vậy, du lịch xanh, du lịch nô;ng nghiệp sẽ là phân khúc phát triển và tăng trưởng mạnh trong thời gian tới.
Tại Việt Nam, tháng 8/2022, Chính phủ đã ban hành Chương trình phát triển du lịch nô;ng thô;n trong xây dựng nô;ng thô;n mới giai đoạn 2021 - 2025. Đây là một trong 6 chương trình chuyên đề thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nô;ng thô;n mới giai đoạn 2021 - 2025, là thời cơ để du lịch nô;ng thô;n phát triển mạnh mẽ.
Bên cạnh đó, chiến lược phát triển nô;ng nghiệp và nô;ng thô;n bền vững đến năm 2030, tầm nhìn năm 2045 tiếp tục khẳng định: “Phát triển du lịch nô;ng thô;n đư??c xác định là một trong những giải pháp căn cơ, động lực thúc đẩy xây dựng nô;ng thô;n mới bền vững, góp phần phát huy lợi thế, giá trị khác biệt của nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n và nô;ng dân; đồng thời nô;ng thô;n mới là nền tảng hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển đa dạng, bền vững của du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n”.
Du lịch nô;ng thô;n là loại hình du lịch dựa trên nền tảng khai thác hợp lý và hiệu quả các nguồn tài nguyên, phát triển gắn với bảo vệ mô;i trường, bảo tồn đa dạng sinh học, giảm phát thải khí nhà kính và thích ứng với biến đổi khí hậu. Ở chiều cạnh khác, du lịch nô;ng thô;n là chuỗi hoạt động dịch vụ và tiện nghi được cung cấp để khai thác các gi&aCổng giải trí rồngacute; trị ở nô;ng thô;n nhằm đáp ứng nhu cầu tham quan, trải nghiệm, giáo dục, vui chơi... với các hoạt động nô;ng nghiệp cho du khách, từ đó tạo ra thu nhập cho nô;ng dân và góp phần xây dựng nô;ng thô;n mới, bảo vệ tài nguyên tự nhiên và văn hóa nô;ng nghiệp.
Việt Nam sở hữu nhiều điều kiện thuận lợi để phát triển loại hình du lịch nô;ng thô;n, đặc biệt là lối sống nô;ng nghiệp gắn với nền văn minh lúa nước. Góp phần khô;ng nhỏ vào việc định hình nên sản phẩm du lịch nô;ng thô;n là hệ thống di sản văn hóa vật thể, phi vật thể, các khô;ng gian nô;ng thô;n gồm những làng cổ, làng nghề truyền thống về sản xuất nô;ng, lâm, ngư nghiệp, thủ cô;ng mỹ nghệ ở các vùng miền. Qua đó, tạo dựng nên những sản phẩm du lịch nô;ng thô;n độc đáo như thưởng ngoạn mùa lúa chín ở Mù Cang Chải (Yên Bái), một ngày làm nô;ng dân ở Yên Đức (Quảng Ninh), trải nghiệm trồng rau ở làng Trà Quế (Quảng Nam), khô;ng gian văn hóa trà và vùng chè đặc sản Tân Cương (Thái Nguyên), trải nghiệm miệt vườn Cù lao Mây (Vĩnh Long), thăm mùa lúa chín tại Đường Lâm (Sơn Tây, Hà Nội)...
Thời gian qua, du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n ghi nhận sự phát triển mạnh mẽ, mang lại sắc thái mới, sức sống mới ở khu vực nô;ng thô;n. Qua thống kê sơ bộ, hiện nay cả nước có khoảng 500 mô; hình du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n đang hoạt động, trải dài từ miền núi phía Bắc đến Tây Nguyên, Đô;ng Nam bộ, Đồng bằng sô;ng Cửu Long…
Nhờ những cách làm sáng tạo, phát huy những lợi thế, giá trị khác biệt, du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n đã đem lại nhiều hiệu quả thiết thực. Nhiều mô; hình du lịch nô;ng thô;n đã phát huy hiệu quả, thu hút sự quan tâm của du khách. Nhờ có du lịch, nhiều bà con dân tộc thiểu số ở các bản làng xa xô;i, heo hút trở nên tự tin, năng động hơn; nhiều cộng đồng làng quê hồi sinh, giảm thiểu các tệ nạn xã hội, cuộc sống văn minh hơn; Nô;ng, lâm, thủy sản, ngành nghề truyền thống tăng thêm giá trị, trở thành đặc sản địa phương, sản phẩm OCOP, góp phần nâng cao thu nhập và đời sống cho người dân; Tri thức, văn hoá bản địa, ẩm thực dân gian, nghi lễ truyền thống… được đánh thức; Cánh đồng lúa, ruộng bậc thang, vườn cây, sô;ng suối, ao hồ, làng chài, rừng dừa nước… đều được nối kết thành điểm đến đặc sắc trên hành trình trải nghiệm.
Giá trị của du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n khô;ng chỉ đơn thuần mang lại thu nhập cho người dân, lợi ích kinh tế cho địa phương, mà còn tạo ra những giá trị vô; hình khác. Đó là định vị hình ảnh nền nô;ng nghiệp Việt Nam sinh thái bốn mùa hoa trái, thô;ng qua đó có thể tiếp thị, quảng bá nô;ng sản ngay tại nô;ng trại, ruộng vườn; Giới thiệu, quảng bá hình ảnh nô;ng thô;n Việt Nam giàu bản sắc văn hoá, người dân nô;ng thô;n Việt Nam đô;n hậu, hiền hòa, mến khách; Tăng tính cấu kết cộng đồng, cùng nhau xây dựng nô;ng thô;n xanh, sạch, đẹp, cùng nhau giữ gìn hồn quê; Khơi gợi tình yêu với nô;ng nghiệp, với thiên nhiên, với người nô;ng dân; Tư duy tích hợp đa giá trị trong khô;ng gian kinh tế nô;ng thô;n, hướng đến những làng quê đáng sống, đáng quay về, đáng tìm đến…
Theo Bộ Nô;ng nghiệp và Phát triển nô;ng thô;n, đến hết tháng 6/2023 đã có 45/63 tỉnh, thành ban hành Đề án hoặc Kế hoạch triển khai phát triển du lịch nô;ng thô;n trong xây dựng nô;ng thô;n mới. Nhiều tỉnh đặt mục tiêu sớm chuẩn hóa sản phẩm du lịch nô;ng thô;n và phấn đấu có ít nhất 1 điểm du lịch được cô;ng nhận gắn với lợi thế về nô;ng nghiệp, văn hóa, làng nghề hoặc mô;i trường sinh thái.
Có thể nói, phát triển du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n gắn với Chương trình nô;ng thô;n mới đã và đang mang lại lợi ích kép, vừa có vai trò to lớn trong việc giữ gìn cảnh quan làng quê, giữ được bản sắc văn hóa dân tộc của quê hương, vừa tăng thu nhập cho người nô;ng dân ngay trên chính mảnh đất quê hương của họ, tạo ra sản phẩm du lịch độc đáo, hấp dẫn có sức cạnh tranh lớn, góp phần phát triển du lịch Việt theo hướng xanh và bền vững.
Tháo gỡ khó khăn, tạo cơ hội để du lịch nô;ng thô;n “cất cánh”
Bên cạnh những tiềm năng, lợi thế, du lịch nô;ng thô;n Việt Nam còn phải đối mặt với một số vấn đề khó khăn, bất cập. Đó là, nhiều địa phương chưa nhìn thấy những tiềm năng từ loại hình du lịch này nên chưa quan tâm, tạo điều kiện phát triển. Khô;ng ít mô; hình còn mang tính tự phát, sao chép lẫn nhau, thiếu khác biệt, thiếu gắn kết. Một số điểm du lịch chưa có sự hợp tác với nhau, chưa quan tâm chia sẻ lợi ích với cộng đồng. Hoạt động quảng bá, kết nối, tư vấn chưa được định hướng. Cơ chế chính sách hỗ trợ chưa trở thành động lực để phát triển một ngành du lịch vừa mang lại giá trị kinh tế, vừa mang giá trị xã hội…
Trên tinh thần đó, Bộ Nô;ng nghiệp và Phát triển Nô;ng thô;n đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả phát triển du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n trong thời gian tới.
Thứ nhất, đây là thời điểm quan trọng để thay đổi tư duy về tầm quan trọng và giá trị tích hợp của du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n, một phân ngành của kinh tế du lịch. Với cách thức tiếp cận này, Bộ Nô;ng nghiệp đề nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xem xét chính thức đưa du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n vào Chương trình du lịch quốc gia để quảng bá và kích hoạt, góp phần làm phong phú hơn tài nguyên du lịch Việt Nam trên bản đồ du lịch thế giới. Tư duy phát triển du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n cần phải theo hướng “đa dạng trong thống nhất” - đa dạng về sản phẩm, điểm đến, gắn với đặc trưng vùng miền, nhưng thống nhất về chiến lược kết nối và hỗ trợ, về cách thức tổ chức, tính kết nối.
Thứ hai, vấn đề quy hoạch cần phải được quan tâm. Cần sớm đưa quy hoạch du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n trong tổng thể Quy hoạch hệ thống du lịch quốc gia. Quy hoạch du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n cần dựa trên tài nguyên nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n, giá trị cảnh quan, các giá trị văn hóa phi vật thể như lễ hội, nghệ thuật trình diễn dân gian, phong tục tập quán, nghề thủ cô;ng, văn hóa các dân tộc… Đây là tiền đề rất quan trọng để tổ chức bài bản loại hình du lịch giàu tiềm năng này.
Thứ ba, phát triển du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n theo hướng bền vững, bao trùm và đa giá trị. Sử dụng hiệu quả và phát huy các giá trị truyền thống, tập quán sản xuất, canh tác, các hoạt động nô;ng nghiệp và mô;i trường sinh thái đặc trưng, gắn với chuyển đổi số. Trong đó, đẩy mạnh phát triển sản phẩm du lịch đặc sắc, khác biệt, có tính trải nghiệm và giá trị gia tăng cao. Tạo khô;ng gian đổi mới, sáng tạo, hình thành sản phẩm mới, xanh và bền vững, gắn với xu hướng tìm về thiên nhiên, tăng tính trải nghiệm, trách nhiệm cho du khách. Phát triển hài hòa, lấy cộng đồng làm trung tâm, là cơ sở phát triển sản phẩm du lịch.
Thứ tư, tăng cường sự kết nối trong du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n, hình thành các tour, tuyến chất lượng, đa dạng và hấp dẫn. Đẩy mạnh hỗ trợ các cộng đồng nô;ng thô;n làm du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n, thô;ng qua các doanh nghiệp du lịch, lữ hành. Hình thành các “điểm đến vệ tinh” với các trung tâm du lịch lớn, nhằm giới thiệu, lan tỏa những điểm đến ở nô;ng thô;n, đặc biệt là đối với khách du lịch quốc tế.
Thứ năm, cần thay đổi cách thức quảng bá, giới thiệu du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n ở cả tầm quốc gia và địa phương. Thúc đẩy chương trình quốc gia về xúc tiến du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n. Hoạt động giới thiệu, xúc tiến, quảng bá loại hình du lịch này cũng cần trở thành một điểm nhấn, một thô;ng điệp mới mẻ, một sự kiện ở tầm quốc gia. Mỗi điểm đến du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n cần có một câu chuyện cảm xúc, khô;ng chỉ giúp quảng bá, giới thiệu đến du khách, mà còn tạo động lực khơi dậy sự đoàn kết, hỗ trợ của cộng đồng trong làm du lịch.
Thứ sáu, tháo gỡ các khó khăn về cơ chế, chính sách để du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n phát triển, đặc biệt là chính sách đất đai, thu hút đầu tư vào du lịch. Bên cạnh đó, sự đa dạng và đặc thù của du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n yêu cầu mỗi địa phương cần có chính sách hỗ trợ cụ thể, dựa trên điều kiện của từng địa phương. Các chính sách hỗ trợ về phát triển hạ tầng, hỗ trợ sản xuất, văn hóa, mô;i trường… cần được xem xét, lồng ghép phù hợp. Các địa phương quan tâm, tạo điều kiện bằng các nghị quyết, đề án, kế hoạch để phát triển loại hình du lịch còn nhiều tiềm năng này.
Hy vọng rằng, những giải pháp trên sẽ giúp du lịch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n Việt Nam tăng trưởng, phát triển bền vững và cất cánh bay xa trong tương lai./.
TH